Een rijbewijsrevolutie in Nederland?
Beginnende bestuurders en jonge bromfietsers (16 en 17 jaar oud) hebben een hoog ongevalsrisico, niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen. Vergeleken met andere landen is de ontwikkeling van specifieke beleidsmaatregelen in Nederland gestagneerd.



Daarom ontwikkelt het Ministerie van Verkeer en Waterstaat nieuw beleid dat specifiek op deze risicogroepen gericht is, en heeft de ideeën vastgelegd in een memorandum onder de naam 'Rijbewijsrevolutie'. Het memorandum is een eerste stap in de discussie over de toekomst van het Nederlandse rijbewijsbeleid. Het plan is revolutionair, omdat een fundamenteel nieuwe benadering van de rijopleiding wordt voorgesteld.



Beginnende bestuurders



De voorstellen die beginnende bestuurders betreffen, draaien om twee basiselementen. Allereerst worden jonge bestuurders aangemoedigd meer rijervaring op te doen tijdens hun rijlessen, met andere woorden, voordat ze hun rijbewijs halen. In de tweede plaats wordt de rijles aangevuld met tweede fase training. Maar wat betekent dit precies?



In het huidige systeem kan je met de rijles beginnen als je 18 bent, en zijn er gemiddeld 35 à 40 lessen nodig voordat het rijbewijs wordt gehaald. Als het rijexamen eenmaal is afgelegd en gehaald, wordt het rijbewijs uitgereikt. Dat betekent dat de totale rijervaring die tijdens de rijlessen is opgedaan beperkt is. Het nieuwe voorstel maakt het mogelijk om ervaring op te doen door rijden onder begeleiding toe te staan vanaf 17-jarige leeftijd. Om 'veilige' oefenomstandigheden te waarborgen, moet een leerling-bestuurder een rijtest doen om in aanmerking te komen voor de 'ervaringsvariant'.



Een ander kenmerk van het huidige systeem is dat alle rijlessen in een onafgebroken periode worden gevolgd. In het nieuwe voorstel wordt de rijtraining over een aantal jaren gespreid door de introductie van de tweede fase training. Het voornaamste aandachtspunt binnen deze tweede fase is het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn. Een derde voorstel heeft betrekking op het theorie-examen. In het huidige stelsel bestaat het examen uit vragen over de toepassing van verkeersregels. Voor het nieuwe systeem wordt de introductie van een gevaarherkenningstoets voorgesteld. Het nieuwe systeem zal in een experimentele fase worden getest.



Jonge bromfietsers



Binnen de groep jong bromfietsers hebben de 16-jarigen het grootse ongevalsrisico. Bovendien tonen ongevalsstudies aan dat, expositie in aanmerking genomen, de bromfiets veel gevaarlijker is dan andere vervoerwijzen.



Het nieuwe plan beoogt een reductie van het aantal verkeersdoden door het verhogen van de minimum leeftijd voor het berijden van een bromfiets van 16 naar 17 jaar. Naar verwachting zal deze maatregel, in combinatie met de invoering van een kenteken voor bromfietsen en verscherpt politietoezicht, het aantal dodelijke ongevallen onder jonge en onervaren bromfietsers verminderen.



Bovendien bestaat de mogelijkheid dat de voorkeur zal uitgaan naar autorijden, aangezien begeleid rijden vanaf deze leeftijd zal zijn toegestaan. Wanneer relatief veilige autoritten de onveilige ritten op de bromfiets vervangen, zal de veilgheid toenemen.



Ontbrekende elementen



De nieuwe voorstellen zijn erop gericht het competentieniveau van beginnende bestuurders te verhogen. Nadat de rijopleiding is voltooid, zullen ze over meer rijervaring en gevaarherkennings­capaciteiten beschikken. Het plan houdt echter geen rekening met de andere bedreiging van de veiligheid: de expositie aan gevaarlijke situaties. Het beschermt de beginnende bestuurders niet tegen gevaarlijke verkeerssituaties waarmee ze nog niet om kunnen gaan.



Het gefaseerde leerproces kan nóg effectiever zijn als beschermende maatregelen worden opgenomen. Gefaseerd leren in combinatie met beschermende maatregelen is de essentie van de zogenoemde fasegewijze rijbewijssystemen.



De beschermende maatregelen zijn erop gericht situaties te voorkomen waarin jonge bestuurders een hoger risico hebben. Met het toenemen van ervaring, worden de maatregelen geleidelijk opgeheven.



Reeds beproefde maatregelen zijn bijvoorbeeld:



- nachtelijk (weekend) rijverbod;



- niet rijden met passagiers (of beperking van het aantal passagiers);



- niet rijden na alcoholgebruik.



In Australië, Canada en de VS zijn gunstige resultaten van dergelijke maatregelen gerapporteerd. Daarom beveelt de SWOV aan om beschermende maatregelen op te nemen in de discussie over de 'rijbewijsrevolutie'.



17 of 18?



Naar verwachting zal het zogenoemde 'Plan17' een positief effect hebben op de verkeersveiligheid. Als de 'ontbrekende elementen' worden toegevoegd, kunnen nog gunstiger resultaten worden verwacht. Bovendien stelt de SWOV voor om de veiligheidseffecten en andere gevolgen van 'Plan 17' te vergelijken met die van 'Plan 18'. Dat wil zeggen niet de keuze leggen bij 17 jaar, maar bij 18 jaar



Voor beide versies van het plan is het van belang om de grootte van de groep te kennen waarop de nieuwe maatrgelen betrekking hebben. Daarnaast is het van belang te weten hoe de Nederlandse jeugd het bromfietsgebruik ziet, en wat ze als belangrijkste negatieve effecten zien van het verhogen van de minimum leeftijd van 16 naar 17 of 18.



Echter, onafhankelijk van welke versie, 17 of 18, van het plan wordt gekozen, het is een revolutionair plan dat een fundamenteel nieuwe aanpak van de rijopleiding en de voorbereiding op het rijbewijs voorstelt en dat naar verwachting zal leiden tot minder verkeersslachtoffers.