Automobilisten die keer op keer in de fout gaan, moeten bij elke nieuwe misstap een hogere boete krijgen. Zo'n progressief boetesysteem kan asociaal gedrag in het verkeer helpen verminderen, stelt de SWOV in een rapport dat vandaag wordt gepubliceerd. De SWOV doet onafhankelijk onderzoek naar verkeersveiligheid.

"Je moet niet alleen hard aanpakken, maar ook gedragsmaatregelen nemen die zijn toegespitst op de doelgroep."

Een kleine groep verkeersdelinquenten (0,1 procent van de automobilisten) is verantwoordelijk voor 6 procent van de ongelukken. 'Toch krijgt iemand die zich een keer vergist omdat hij haast heeft of een bord over het hoofd ziet dezelfde boete als iemand die vijftien keer per jaar een bekeuring krijgt', zegt onderzoekster Jolieke Mesken van de SWOV. Als notoire hardrijders dichter op de huid worden gezeten en telkens hogere boetes krijgen, zullen zij eerder hun gedrag aanpassen dan nu het geval is, zegt Mesken. Zij heeft onder meer gekeken naar de manier waarop jeugddelinquenten worden aangepakt. Een progressief boetesysteem zal de verkeersveiligheid daarom een dienst bewijzen, stelt ze.

Meerdere overtredingen
Incidentele verkeersovertreders zullen er weinig van merken als het plan wordt uitgevoerd. Pas na meerdere overtredingen ontvangt een automobilist naast de boete een brief met een waarschuwing. Als zijn gedrag (84 procent van de verkeersdelinquenten is man) dan nog niet verandert, zullen de boetes telkens hoger worden. In dit voorstel zit een component van rechtvaardigheid, aldus Mesken. 'Je kunt je nu afvragen of het eerlijk is dat iemand na twintig overtredingen nog steeds een relatief lage boete krijgt.'

Het huidige boetesysteem is verankerd in de Wet Mulder, die in 1992 werd ingevoerd. Deze wet maakte het mogelijk overtredingen te schikken met een geldbedrag, waardoor kleinere verkeersvergrijpen buiten het strafrecht blijven. Volgens de wet begint elke overtreder na een boete met een schone lei. De wet werkt goed, zegt Mesken, maar dus niet voor de kleine groep verkeers-aso's. In het buitenland bestaan volgens haar geen vergelijkbare progressieve boetesystemen.


Nederland kent wel het puntenrijbewijs, waarbij deelnemers strafpunten krijgen bij zware overtredingen en uiteindelijk hun rijbewijs kunnen verliezen. De effectiviteit van het puntensysteem is echter beperkt, blijkt uit onderzoek in diverse Europese landen. 'Het werkt kort na de invoering, maar als het niet gepaard gaat met intensieve handhaving, verdwijnt het effect', aldus Mesken. Bovendien geldt het puntenrijbewijs alleen voor jongere automobilisten.

Straffen op maat
Het idee is volgens Mesken niet per se bedoeld om harder te straffen, maar om te straffen op maat. Voor rijders onder invloed blijkt dat een combinatie van straf en een rehabilitatieprogramma recidive meer terugdringt. 'Je moet niet alleen hard aanpakken, maar ook gedragsmaatregelen nemen die zijn toegespitst op de doelgroep.' Zo kunnen dronken bestuurders nu al een educatieve maatregel alcohol opgelegd krijgen, waarin een geldboete wordt gecombineerd met een cursus die door de overtreder betaald wordt.

De ANWB noemt het idee van een progressief boetesysteem sympathiek, maar stelt dat hogere boetes geen invloed hebben op veelplegers. 'Het is echter een groep die veel ergernis wekt bij andere weggebruikers en ze veroorzaakt veel schade', zegt een woordvoerder. 'We hebben minister Opstelten (Veiligheid en Justitie, red.) vorig jaar al per brief om een aanpak gevraagd van deze groep, maar tot nu toe is het stil.'

Opstelten heeft in de Tweede Kamer gezegd dat hij het mogelijk wil maken dat personen die binnen een jaar zeer veel verkeersovertredingen begaan, niet alleen met een standaardgeldboete worden bestraft. Het ministerie zegt aan de uitwerking te werken.